Leo Maduro

Leo Maduro was een van de belangrijkste steunpilaren van Het El Salvador Komitee Nederland. Hij werkte samen met zijn vrouw in Guinee Bissau en Nicaragua. Hij zag de opgang en de neergang van de verzetsbewegingen in Nicaragua en El Salvador. Hij vindt dat de gedane inspanningen de moeite waard waren, maar dat je nooit garantie hebt op de uitkomst.

De familie Maduro op Aruba

De Maduro’s zijn afkomstig uit Portugal en via Frankrijk en Nederland op Aruba terecht gekomen, waar ze in 1754 als eersten grond mochten kopen van de West-Indische Compagnie (WIC).

Leo Maduro is in 1950 geboren op Aruba, waar zijn vader chef van de politie was. Zijn ouders waren katholiek en hadden 11 kinderen. Zijn voorouders van vaders kant waren joods en dat verklaart waarschijnlijk waarom zijn vader niet naar de kerk ging. Hij was waarschijnlijk ‘latent Joods’. Leo zelf heeft geen band met de godsdienst behouden nadat zijn vader stierf.

Studeren en werken in Nederland

Hij kwam in 1956 op zesjarige leeftijd voor het eerst in Nederland op bezoek. Na zijn middelbare school op Aruba ging Leo in 1969 aan de Hogeschool Tilburg ontwikkelingssociologie studeren. Hij schreef samen met Marga van Dieten zijn doctoraalscriptie over de dependencia-theorie en Aruba en het Caribisch gebied. Daarbij leerde hij ook Lou Keune kennen.

Er waaide een progressieve wind aan de Hogeschool van Tilburg begin jaren ‘70 en hoewel Leo nooit lid is geweest van enige marxistische organisatie, heeft hij de scholingen wel gevolgd om de ‘tools’ te krijgen om de wereld te begrijpen. Nu heeft hij daar geen binding meer mee. ‘We zien wat ervan geworden is bij de groepen die de macht in handen kregen: greed, sektarisme en machtswellust.’

In Tilburg leerde hij zijn vrouw Marga kennen. Ze hebben twee kinderen en vier kleinkinderen.

Tussen ‘77 en ‘79 was Leo docent maatschappijleer en in ‘79 ging hij werken bij het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken (IVO) in Tilburg. Hij hield zich, en houdt zich nog steeds, bezig met het nu weer zeer actuele conflict over de grens van Venezuela met Guyana, dat zijn oorsprong heeft in de koloniale opdeling van dat gebied.

Het El Salvador Komitee

In Tilburg wordt Leo door Wim Pelupessy benaderd om actief te worden in het El Salvador Komitee Nederland, ESKN. Hij kreeg daar de leiding over publiciteit en media en werd woordvoerder. Dat allemaal vlak voor de ontvoering en moord op de leiding van de FDR, de aan het verzet gelieerde koepel van civiele massaorganisaties. Daarop volgde het eerste ‘eindoffensief’ van het verzet in 1981, voorafgaand aan de ambtsaanvaarding van Ronald Reagan in de VS.

‘Na de moord op de vier Nederlandse journalisten waren het drukke tijden, soms dagelijks op nationale radio of tv. Er was zelfs een live tv-uitzending een jaar na de moord over de vraag wat er nu in een jaar tijd bereikt is. Het was een initiatief van Emile Fallaux. De solidariteit met de strijd in El Salvador bevond zich na de moord op de journalisten op 17 maart 1982 op een hoogtepunt. Er kwamen miljoenen aan donaties binnen.’

Crisis in het FML

‘Maar tegelijkertijd brak er een crisis uit binnen de FPL, de grootste van de vijf verzetsorganisaties die samen het FMLN vormen. De ‘grote oude man’ van de FPL, Caetano Carpio, was geen voorstander van onderhandelingen nadat het offensief van 1981 in een impasse was geëindigd en de ‘bevrijde gebieden’ waren ontstaan. In Managua zat de leiding in ballingschap bijeen en een ander deel van de organisatie, onder leiding van de oprichtster van de vakbond voor leraren ANDES Ana Maria, was voor een andere koers, ze wilde onderhanden. Op 6 april 1983 werd Ana Maria in Managua vermoord. Toen uitkwam dat de groep rond Carpio achter de moord zat, pleegde deze op 13 april zelfmoord.’

‘Dat heeft alles kapot gemaakt. Ik begreep wel dat onderhandelingen een moeilijk thema waren, er was zoveel gestreden dat zou dan in hun ogen voor niets zijn geweest, omdat er geen ‘eindoverwinning’ zou zijn zoals in Nicaragua.’ Leo noemt het voorbeeld van een Salvadoraan die bij hem onderdak vond en die vertelde dat hij bij het offensief van 1981 twintig dagen in een kuil in de grond in Guazapa had moeten overleven.’

‘Het FMLN/FPL overleefde de crisis door de groep rond Marcial uit de gelederen te stoten en in El Salvador zelf moesten deze mensen zelfs vluchten als ze weigerden om hun fout in te zien. Maar voor Leo was het helemaal voorbij met het ESKN, ‘er viel niets meer aan te doen’. Lou Keune vertelt tijdens het interview hoe ze met het Medisch Komitee El Salvador wel verder gingen met solidariteitswerk en dat hij door een enkeling voor ‘verrader’ werden uitgemaakt.

Werken voor de SNV

Leo werkte ondertussen bij de Universiteit van Amsterdam en ging vervolgens naar Guinee Bissau waar hij was aangesteld als projectleider bij de SNV samen met zijn vrouw Marga. Guinee Bissau is een van die ex koloniën die door bevrijdingsstrijd tegen Portugal onafhankelijk werd. Maar op de dag dat Leo aankwam werd een groep kameraden geëxecuteerd. Politiek was het een pure machtsstrijd tussen personen geworden.
Leo heeft van 1989 tot 1992 in Nicaragua gewerkt, waar zijn vrouw Marga voor de SNV werkte. Leo werkte aan het evalueren van ontwikkelingsprojecten, ook in Honduras, en van de landbouwschool in Chinandega.

Mañana todo será mejor…

Ze waren in Nicaragua precies op het moment van de verkiezingsnederlaag en Leo had die wel voelen aankomen. ‘Vanwege mijn uiterlijk werd ik niet tot de gringo’s gerekend en voelden mensen zich misschien vrijer om hun mening te zeggen. Ik was ook coach van het nationale wielerteam en we kwamen overal in kleine dorpen waar je de stemming goed kon merken. Ze waren de sandinisten veelal zat. De leus van de verkiezingskaravaan van het FSLN was, ‘Mañana todo será mejor!’ (Morgen wordt alles beter). Als die langskwam hoorde je mensen er aan toevoegen, ‘para ellos’. Voor henzelf zal alles wel beter worden, maar voor de gewone mensen zat er weinig meer in het vat.’ Bij de FNV hadden ze een pot, iedereen had er wat in gedaan om de verkiezingsuitslag te voorspellen. Leo won.

Terug bij af

‘Eerst is er de euforie bij zo’n omwenteling en ook al hebben ze de absolute macht, dat gaat een tijdje goed, maar op den duur begint altijd het machtsmisbruik. Niet iedereen aan de top heeft misbruik van zijn of haar macht gemaakt, maar voor de gewone mensen is in ieder geval niets veranderd. Die hebben niets en krijgen niets. En nu met de onderdrukkende overheid die er van geworden is, zijn we eigenlijk weer helemaal terug bij af. Er is weer een dictatuur waar tegen gestreden moet worden. Ik adviseer iedereen de brief te lezen die Ruben Blades, toch de belangrijkste salsa-muzikant van het continent, vorig jaar schreef aan Daniel Ortega. ‘We kunnen er weinig aan doen, we betekenen niets, maar je moet wel doen wat je kunt doen.’

De hoop levend houden

‘Wat me altijd uit El Salvador bijgebleven is, is dat de dictatuur daar alle organisaties verplichtte om jaarlijks een congres te houden, anders zouden ze onwettig verklaard worden. Vervolgens gingen ze ervoor zorgen dat de congressen niet gehouden konden worden. De leiding van de vakbeweging werd dan bijvoorbeeld ontvoerd. We wisten in zo’n geval dat als mensen na 72 uur nog niet terecht waren, of op zijn minst bekend was geworden waar ze zaten, dat ze dan meestal dood waren. Ik heb soms dagen niet geslapen omdat ze mensen ontvoerd hadden en die in de kelders van de nationale gevangenis vasthielden, waar ze gemarteld werden. Een van hen, Rafael Carilles van de onderwijsbond, overleefde het en kwam later bij ons op bezoek. Ze waren gemarteld met zoutzuur. Ik vroeg hem of dat echt gebeurd was en hij liet me zien dat op veel plekken zijn huid weggevreten was. Hij had het als enige van de groep overleefd en vertelde dat ze in de gevangenis hoorden van de acties van het El Salvador Komitee en dat dat de hoop levend had gehouden. Nou zoiets zegt me genoeg.’

Het is niet zo dat het allemaal geen zin had. ‘Strijd als die van het FMLN blijft gerechtvaardigd, en eraan bijdragen is ook goed, maar er is geen garantie op een goede uitkomst.’

Later heeft Leo op Aruba mensen kunnen helpen die bijvoorbeeld ontslagen werden zonder ontslagvergoeding. Als directeur van de Kamer van Koophandel zat hij in kringen waar je invloed kon uitoefenen.