Karel Fassotte en Makka Haane

Karel en Makka waren in Nederland beiden actief in de kraakbeweging en bij ‘Radio Vrij Den Bosch.’ In 1984 werd hen door de verzetsradio ‘Radio Farabundo Martí’ van het FMLN om ondersteuning gevraagd. Karel ging naar Nicaragua om technici op te leiden en om FM- en AM-zenders te bouwen. Na de vredesakkoorden ging hij samen met Makka naar El Salvador om lokale communautaire radio’s op te zetten. Beiden werkten bij de Asociación de Radiodifusión Participativa de El Salvador, ARPAS, scholing en opzet van de technische afdeling.

Geen makkelijke jeugd

Karel werd geboren in 1953 in Venlo. Hij komt uit een gezin met zes kinderen, waarvan de vader instrumentenmaker was en de moeder huisvrouw. Beide ouders waren zwaar beschadigd door de oorlog en Karel had geen fijne jeugd. Hij kwam al op vroege leeftijd in internaten en pleeggezinnen terecht of zwierf op straat. In 1970 ging hij kraken in Den Bosch. Hij maakte daar zijn school af, werkte overdag en wilde naar de Sociale Academie met als voornaamste motivatie om ‘mensen te helpen’.

Tot haar 17de in Oss

Makka is van 1958. Ze groeide op in Oss met een zus, en een vader die politieagent was. Haar moeder was ziek en overleed toen ze 14 jaar was. Haar moeder was zeer katholiek en er waren twee priesterooms, maar Makka had niet veel met de kerk. Ze ging op haar 17e uit huis en deed een sociaal jaar in Maastricht. Ze ging daar werken in een bejaardenhuis.

Daarna ging ze ook naar de Sociale Academie in Den Bosch, waar ze politiserend opbouwwerk studeerde en waar het projectonderwijs in zwang was. Ervarend leren was het uitgangspunt.

De Actiewereld in Den Bosch

Karel rolde in Den Bosch de actiebeweging in, werd actief in de Studenten Vakbond en de Werkgroep Huisvesting. In 1978 organiseerde Karel samen met een aantal andere mensen de Kraaklente en werd onder andere de Papenhulst gekraakt. Karel ging daar ook later wonen. Het was tijdens het grote omslagpunt van ‘de Kraaklente’ van 1978, waar Makka en Karel elkaar leerde kennen.

In die roerige tijd werd ‘Radio Vrij Den Bosch’ opgericht. Zowel Karel als Makka waren daar actief. Er was vanuit de radio veel contact met actiegroepen in buurten en er ontstond de Vrouwenradio en de Flikkerradio. De radiozender werd in beslag genomen bij een grote inval, maar ze kregen die weer terug na processen en gingen ondertussen door met uitzenden.

Karel legt uit dat ze een anti-imperialistische en antikapitalistische visie hadden op de mondiale verhoudingen. Ze hadden kritiek op de koloniale en neokoloniale mogendheden, de VS en de Europese landen. De strijd moest op alle vlakken en ook in het rijke westen gevoerd worden.

Makka woonde boven het Portugees Centrum en reisde naar Portugal toen de Anjerrevolutie daar had plaatsgevonden. Het contact met de Portugese migranten en hun situatie in Nederland was de aanleiding dat ze samen met een medestudent de ‘projectgroep Buitenlandse Werknemers’ in de wijk West en Centrum van Den Bosch hebben opgericht.

Ze zag het gruwelijke onrecht in de praktijk van de arbeids- en woonomstandigheden van bijvoorbeeld de gastarbeiders van Jonker Fris, die in een deel van De Paap werden ondergebracht voordat dat gekraakt werd.

Steun radio’s in El Salvador

Via bevriende Duitse radiogroepen kwam het verzoek binnen van de verzetsradio in El Salvador, ‘Radio Farabundo Marti’, voor steun. Samen met een aantal anderen hebben Karel en Makka de steungroep ‘Radio Farabundo Marti’ opgericht. Deze steungroep begeleidde mensen die vanuit El Salvador op tour kwamen om informatie te geven over de burgeroorlog die in daar plaatsvond.
Ze gaven ook technische steun.

In 1984 kregen ze contacten met het FMLN en in 1985 ging Karel naar Nicaragua, waar afdelingen van het Salvadoraanse verzet actief waren. Vanuit Nicaragua werd het verzet in El Salvador georganiseerd en ondersteund op gebied van communicatie en omroeptechniek. De twee radio’s van het verzet in El Salvador, ‘Radio Farabundo Marti’ en ‘Radio Venceremos’ werden vanuit Nicaragua praktisch ondersteund door scholing van technici en door ontwikkeling en fabricage van FM en AM omroepzenders, waar de beide radio’s gebruik van maakten.

De mensen van de steungroep deden ook mee aan allerlei acties in Nederland die niet met El Salvador te maken hadden. Anti-Apartheid bijvoorbeeld en ze waren bezig met het ontwikkelen van apparatuur voor radicale actiegroepen in Nederland om politiecommunicatie af te luisteren.

Na de vredesakkoorden in 1992 gingen Karel en Makka met een aantal mensen naar El Salvador. Het probleem daar was dat de verzetsradio’s naar de hoofdstad trokken en het platteland zich in de steek gelaten voelde. Men had behoefte aan eigen radio’s.

Makka en Karel besloten om naar El Salvador te vertrekken en mee te werken met Radio Sumpul gevestigd in Guarjila in de provincie Chalatenango om juist in het binnenland media op te bouwen. Het idee was lokale, communautaire radio, waarbij de behoeften en ontwikkeling van de bevolking centraal stonden. Een radio voor en door de lokale bevolking. De volksradio’s hadden een sociaal doel, van de ene kant door de heropbouw van her land te stimuleren en van de andere kant door een alternatief te bieden voor de commerciële radio’s. Deze commerciële radio’s werden beheerd door rijke investeerders en trokken zich weinig van de behoeftes van de lokale bevolking. Hun doel was geld genereren.

Na een jaar werden Makka en Karel gevraagd door ARPAS, (Asociación de Radiodifusión Participativa de El Salvador), om te komen werken binnen de nationale organisatie van participatieve radio’s. ARPAS beschikte over een pand in San Salvador en daar werd in 1996 een digitale studio gebouwd.

Makka was verantwoordelijk voor de scholing van volksjournalisten van ARPAS in radio maken en de bediening van apparatuur en gaf advies. Karel was vooral actief en verantwoordelijk voor de technische afdeling, de scholing van technici in de Midden Amerikaanse regio, en de installatie en onderhoud van studio’s en zendstations.

Internationalisering

Vanuit de projecten in El Salvador was inmiddels de stichting Worldcom opgericht om de verschillende organisaties te ondersteunen bij hun communicatieprojecten. Het satellietnetwerk was aanvankelijk een initiatief van René Roemersma, ook van Worldcom samen met een internationaal verband van communautaire radio’s, waar ALER (Asociación Latinoamericana de Educación y Comunicación Popular) en ook ARPAS uit El Salvador ook lid van waren.

Er ontstonden verschillende contacten met andere organisaties die op een grotere schaal werkten, waaronder ALER en AMARC (la Asociación Mundial de Radios). ALER, de vereniging van educatieve radio’s, wilde een satelliet distributie netwerk opbouwen met deelnemende radio’s in het hele continent om zo gezamenlijk een wekelijks en later dagelijks programma uit te zenden.

Na de jaren bij ARPAS werden Makka en ook Karel uitgenodigd via Worldcom om bij die organisatie te gaan werken aan ‘radios educativos’. ALER bestond toen al 30 jaar en was meer geïnstitutionaliseerd en minder verbonden aan een verzetsverleden. Karel en Makka waren toen al niet meer bij elkaar.

Terug naar Nederland.

Makka keerde met haar zoon in 2002 terug naar Nederland en studeerde opleidingskunde in Nijmegen. Ze ging in Helmond wonen.

Karel was ondertussen getrouwd met Hilda uit Honduras. In 1997 kregen ze een dochter, Anna. Maar terugkeren naar Nederland was voor Hilda moeilijk en bijna onmogelijk vanwege de ingevoerde stringente immigratiewetten.

Karel en Hilda gingen in 2012, na een periode in Ecuador, naar Honduras en Karel heeft vandaar gewerkt aan lokale, veelal inheemse radiozenders. Maar internationaal werken werd bemoeilijkt doordat hij vaak de grens niet overkwam vanwege zijn verleden als militant en activist. In 2017 keerde hij via Spanje terug naar Nederland en heeft jaren moeten procederen om ook het verblijf van Hilda in Nederland gelegaliseerd te krijgen.

De stedenband met San Marcos

Makka werd in Helmond actief in de stedenband met San Marcos in Nicaragua. Daarbinnen is veel discussie over de huidige situatie en de gemeentelijke band met San Marcos werd verbroken. Maar de werkgroep gaat door om organisaties in Nicaragua te ondersteunen. In 2015 is Makka nog teruggekeerd naar Nicaragua en El Salvador om een mogelijke terugkeer te bekijken.

Zelfbewuster, maar nog steeds geen grond.

Over de vraag of het allemaal de moeite waard was, heeft Makka geen twijfels. ‘Zeker was het de moeite waard, al is het maar hoe je het bekijkt. Als je naar Nicaragua kijkt is de bevolking daar grotendeels terug bij af. Het is een ramp en al die idealen zijn niet uitgekomen. Het gaat uiteindelijk wel om de omstandigheden van de bevolking. De mensen zijn misschien zelfbewuster, maar er is weer flinke onderdrukking.’
‘Wat de eigen ontwikkeling betreft en de overtuiging, is het allemaal zeer leerzaam geweest en het maakt mij wie ik ben. Dat gevoel van terug bij af heerst ook hier in Nederland. Solidariteit met Nicaragua is nog steeds nodig en mogelijk, maar is nu veel meer humanitair en minder politiek, en dat is lastiger. De grote idealen waren niet haalbaar, maar het was de moeite waard om ervoor te strijden. Er is nog steeds onrecht en ongelijkheid op de wereld, dus heb ik geen spijt dat ik het geprobeerd heb.’ Makka is er ook van overtuigd dat het om golfbewegingen gaat, en dat die politieke bewegingen dus steeds weer terugkeren. ‘Nu zitten we met een extreem rechtse golf en ik hoop dat daar weer een krachtige tegenbeweging op komt. We mogen de hoop niet opgeven al is dit een donkere tijd.’

Terug bij af

Karel, die in Nijmegen werkt bij het Stedelijk Informatie Punt (STIP), is veel pessimistischer en denkt dat er alleen maar verloren is. ‘Zeker als we kijken naar de huidige economische, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen zowel voor Nederland, maar zeker ook wereldwijd, lijkt het allemaal ‘terug bij af’. Hij denkt ook dat de solidariteitsactiviteiten achteraf gezien niet veel betekenis hebben gehad. Geen van de Grote Doelen waar de bevrijdingsbewegingen altijd mee pronkten, een economische en maatschappelijk rechtvaardige egalitaire samenleving, zijn behaald.

Als we tegenwerpen dat er op deelterreinen toch wel vooruitgang te zien is, als je de statistieken bekijkt over bijvoorbeeld armoede of alfabetisatie, geeft Karel toe dat er resultaten te vinden zijn. ‘Maar’, voegt hij er meteen aan toe, ‘dat is niet wat we voor ogen hadden, die andere wereld is er niet gekomen.’